Gromnik to jedna z najpiękniejszych wsi w Małopolsce. Pochodzenie jej nazwy jest niejasne
Gromnik jest jedną z najciekawszych wsi w województwie małopolskim. Leży w powiecie tarnowskim, w gminie Gromnik, nad Białą. Według Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 roku, na którego dane powołuje się portal Polska w Liczbach, miejscowość zamieszkuje 3 441 osób, z czego 51,1 proc. mieszkańców stanowią kobiety, a 48,9 proc. ludności to mężczyźni. W latach 1975-1998 należała administracyjnie do województwa tarnowskiego.
Jak wskazuje Plan Odnowy Miejscowości Gromnik, pochodzenie nazwy wsi nie jest do końca wyjaśnione. Prawdopodobnie wywodzi się ona od „miejsca, w które często uderzały gromy lub pioruny” lub gdzie „grzmiąco (głośno) płynie rzeka lub potok”. Jest też wiązana z gwarą góralską, a konkretnie z „gronikiem”, słowem, które oznacza wierzchołek góry. Taką etymologię podpowiada fakt, że Gromnik jest położony w stóp góry Starościna.
Kiedyś w Gromniku znajdowała się największa stadnika koni w regionie
Pierwsze wzmianki o Gromniku pochodzą z końca XIII wieku. Według źródeł, w 1288 roku otrzymał on prawo osady od opactwa w Tyńcu. Lokacja odbyła się na prawie niemieckim, a pozwolenie na nią wydał Władysław Łokietek. Po raz kolejny wieś odnotowano w dokumencie spisanym w Tuchowie w 1334 roku. Wówczas wymieniono ją jako sołectwo Gromnik.
W XVI wieku właścicielem Gromnika byłą Jan Wojnarowski. W XVI wieku wieść należała do rodziny Wielopolskich. W 1780 roku Gromnik znajdował się w rękach Joachima Sobolewskiego. Jego córka wyszła za mąż za Ignacego Dzwonkowskiego, co spowodowało, że wieś była własnością tego rodu przez cały XIX wiek i na początku XX wieku. To właśnie w tamtych czasach, w 1805 roku, Feliks Dzwonkowski, kolator miejscowego kościoła, założył w Gromniku stadninę koni, która byłą uznawana za największą w Monarchii Austro-Węgierskiej. Co ciekawe, od koniec XIX wieku część miejscowości nosiła nazwę Równia.
Kościół św. Marcina w Gromniku
Najcenniejszym zabytkiem w Gromniku jest drewniany kościół św. Marcina z 1727 roku. Do 1991 roku pełnił rolę kościoła parafialnego, a obecnie nie jest użytkowany. Świątynia jest jednym z najciekawszych obiektów na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.
