Koszyce to najmniejsze miasto w Małopolsce. Przed wiekami należały do królów
Koszyce to najmniejsze miasto w Małopolsce, leżące w powiecie proszowickim, które według danych Głównego Urzędu Statystycznego w 2022 roku liczyło 769 mieszkańców. Nie warto jednak sugerować się także jego niewielką powierzchnią, liczącą nieco ponad trzy kilometry kwadratowe. Historia Koszyc sięga bowiem nawet kilku tysięcy lat! O tak wczesnym osadnictwie na tych terenach świadczą odkrycia archeologiczne. Jak podaje Agnieszka Krzemińska na łamach „Polityki”, w maju 2011 roku podczas prac przy budowie wodociągu w Koszycach natrafiono na zbiorową mogiłę z okresu neolitu z prawie trzech tysięcy lat p.n.e. Z kolei „Dziennik Polski” podaje, że grób pozostawili przedstawiciele ludu należącego do kultury amfor kulistych, a wewnątrz odnaleziono 15 osób, które zostały… zamordowane kamiennymi siekierami. Wiek kości odkrytych w Koszycach, jak podaje Agnieszka Krzemińska ustalono na ok. 4830-4726 lat.
W czasach późniejszych Koszyce były miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego. Status ten oznaczał, że miasto lokowane było na gruntach należących do królów Polski, podobnie jak Kraków. Z kolei pierwsza historyczna wzmianka o Koszycach pochodzi z 1328 roku. Przez miasto położone przy przeprawie na rzece Szreniawa przebiegał szlak handlowy prowadzący z Krakowa i Bochni przez Wiślicę aż na tereny Rusi Kijowskiej. W czerwcu 1374 roku królowa Elżbieta Łokietkówna nadała Koszycom, które posiadały już prawa miejskie prawo madgeburskie i przywilej targów w poniedziałki, a samo miasto stało się ważnym ośrodkiem rzemieślniczo-handlowym. Koszyce powtórnie lokowano na prawie magdeburskim w 1421 roku – dokonał tego król Władysław Jagiełło. W Koszycach w Małopolsce znajdował się także port rzeczny na Wiśle we wsi Morsko.
W 1579 roku w Koszycach działało ponad 80 warsztatów rzemieślniczych, a jego upadek nastąpił od XVII wieku. Koszyce spustoszyła m.in. zaraza z 1654 roku (R. Stojek), a miejscowości nie ominął także potop szwedzki, podczas którego najeźdźcy dokonali znacznych zniszczeń, w skutek czego w Koszycach znacznie spadła liczba rzemieślników. Sytuacja poprawiła się w XVIII wieku, a miasto ponownie stało się istotnym ośrodkiem rzemieślniczym, gdzie rozwijało się sukiennictwo. Mieszkańcy Koszyc zapisali się także na kartach polskiej historii, walcząc w powstaniu styczniowym. W czasie tych wydarzeń Koszyce stały się terenem przepraw oddziałów i przerzutów broni. W wyniku podjętej walki w 1869 roku ukazem cesarza Aleksandra II Romanowa Koszyce utraciły prawa miejskie.
Koszyce w Małopolsce. Odzyskanie praw miejskich
Koszyce były także barwnie reprezentowane przez różne kultury. Pod koniec XIX wieku około 40 proc. mieszkańców miejscowości stanowili Żydzi. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, w 1931 roku Koszyce znów stały się siedzibą gminy, jednak nie odzyskały praw miejskich. Podczas II wojny światowej w mieście stacjonował sztab Armii „Kraków” dowodzonej przez gen. Antoniego Szyllinga, a latem 1944 roku w rejonie miejscowości toczyły się walki partyzanckie.
W 2017 roku Rada Gminy Koszyce podjęła się ważnego zadania, którym było przywrócenie Koszycom historycznych praw miejskich, wobec czego postanowiono przeprowadzić konsultacje z mieszkańcami. Za nadaniem praw miejskich opowiedziało się 73 proc. uczestników konsultacji społecznych. Efektem podjętych działań było ponowne nadanie praw miejskich Koszycom po 150 latach, co miało miejsce 1 stycznia 2019 roku. W rocznicę 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości na Rynku w Koszycach stanął pomnik Królowej Regentki Elżbiety Łokietkówny, który stanowi upamiętnienie lokacji miasta.
