Krużlowa Wyżna to jedna z najpiękniejszych wsi w Małopolsce. Jej nazwę wyjaśnia legenda
Krużlowa Wyżna jest jedną z najciekawszych wsi w województwie małopolskim. Znajduje się w powiecie nowosądeckim, w gminie Grybów. To miejscowość rolnicza, położona wśród wspaniałych krajobrazów Beskidu Niskiego i Pogórza Rożnowsko-Ciężkowickiego. Rozciąga się u stóp góry Rosochatka, chętnie odwiedzanej przez miejscowych oraz turystów. Leży na niebieskim szlaku pomiędzy Nowym Sączem a Krynicą-Zdrojem. Mieszka w niej, jak wynika z danych Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2021 roku, na które powołuje się portal Polska w Liczbach, 1 512 osób, z czego 50,9 proc. mieszkańców stanowią kobiety, a 49,1 proc. ludności to mężczyźni. W latach 1975-1998 należała administracyjnie do województwa nowosądeckiego.
Krużlowa Wyżna jest niezwykle ciekawą miejscowością dla językoznawców. Nazwa wsi oraz jej niektórych przysiółków, będących dawniej odrębnymi wsiami, na przestrzeni wieków ulegały licznym zmianom i przekształceniom. Krużlowa jest na to doskonałym przykładem, bowiem zlokalizowanie jej w dokumentach było wielokrotnie problematyczne. Najstarsza pomyłka sięga 1335 roku, kiedy w Spisie Świętopietrza w dekanacie sądeckim pojawiła się wieś Smidlno, której nie można było zidentyfikować z żadną miejscowością. Jednak po odnalezieniu pewnych dokumentów okazało się, że jest to po prostu inne miano Krużlowej. W kolejnych latach funkcjonowała również jako: 1370 – Cruzlova seu Nova Szmyldno, 1379 – Kruslova, 1412 – Kroslowa, 1440 – Kruszlyowa, 1451 – de Cruszlewo, 1509 – Kroszlowa, 1518 – Kruchlowa.
Dzisiaj nie wiadomo, co konkretnie oznacza termin „krużowa”. Jedno z wyjaśnień znajduje się na kartach słownika Samuela Bogumiła Lindego, który wyjaśnia hasło „krużlik, kruże” jako dzban, czasza z uchem. Według jednej z legend „krużlowa” oznacza kamień i ziemię. Ma to związek z dwoma wędrowcami, którzy odwiedzili te tereny, kiedy jeszcze nikt na nich nie mieszkał. Strudzeni drogą postanowili odpocząć. Wówczas miała się nawiązać między nimi następująca rozmowa: „Ileż tu kamieni (krusz)”; „Jaka piękna ziemia (lawa)”.
Kościół Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Krużlowej Wyżnej. To najpiękniejszy zabytek we wsi
Najcenniejszym zabytkiem w Krużlowej Wyżnej jest rzymskokatolicki dawny kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny, wybudowany w 1520 roku. Od 2003 roku pełni on funkcję kościoła pomocniczego. Znajduje się w rejestrze zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, a także na Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce.
