Niegdyś luksusowe, dziś świecące pustkami. Małopolskie uzdrowisko marzy o powrocie do czasów świetności [GALERIA]

Spis treści

1. Żegiestów-Zdrój. Historia małopolskiego uzdrowiska
2. Tak zaczął się upadek Żegiestowa. Wymarłe uzdrowisko w Małopolsce
3. Małopolskie uzdrowisko wróci do czasów świetności?
4. Nowe-stare uzdrowisko. Taki będzie Żegiestów-Zdrój
5. Małopolska. Uzdrowisko Żegiestów. Co warto zobaczyć?
6. Jak dojechać do Żegiestowa-Zdroju?

Żegiestów-Zdrój. Historia małopolskiego uzdrowiska

Historia osady Żegiestów w oficjalnych dokumentach rozpoczyna się jeszcze w XVI wieku. Jak czytamy w publikacji „Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku” (red. S. Trawkowski, M. Wilska”) wieś była wówczas własnością biskupów krakowskich. Żegiestów leży w malowniczym terenie Doliny Popradu, w powiecie nowosądeckim, w gminie Muszyna. Miejscowość znana jest jednak przede wszystkim ze swych walorów leczniczych, które odkryto w XIX wieku w czasach, kiedy dobrze znana była już położona stosunkowo blisko Krynica. Sławę uzdrowiska w Żegiestowie przyniosło dosyć przypadkowe odkrycie autorstwa mieszkańca gminy Ignacego Medweckiego, który w 1846 roku natrafił na zlokalizowane w pobliżu Żegiestowa źródło silnie musującej, kwaskowatej wody – czytamy w publikacji „Dolina Popradu. Uzdrowisko Żegiestów-Zdrój” (red. Krzysztof Płowiec). Medwecki zaciekawiony dokonanym odkryciem przygotował sztuczne koryto, chcąc oddzielić znalezione źródło. Przy okazji prac natrafił na kolejne – jeszcze silniejsze. Wówczas zaczął on przypuszczać, że odkryte źródła wody mogą mieć podobne do krynickich właściwości lecznicze, wobec czego postanowił wykupić grunty od okolicznych chłopów. Przeprowadzone badania wskazały, że odkryta woda była silną szczawą ziemno-żelazistą, wykazującą cechy lecznicze. Medwecki postanowił wybudować łazienki i kilka domów, otwierając zakład zdrojowy, który stosunkowo szybko zaczął zyskiwać rozgłos.

Jak podaje Krzysztof Płowiec, choć dojazd do Żegiestowa był utrudniony, to już wówczas w miejscowości pojawiali się goście, chcący spróbować zyskujących sławę wód leczniczych. Miejscowość odwiedzali również arystokraci, co z pewnością przyczyniło się do rozpropagowania jej nazwy wśród polskich kuracjuszy. Zakład Medweckiego w Żegiestowie rozsławili m.in. pisarze Władysław Ludwik Anczyc, Ignacy Kraszewski, rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1885-1886 Józef Łepkowski, a przede wszystkim lekarz Józef Dietl, pionier polskiej balneologii, który tak pisał o Żegiestowie:

Kto raz był w Żegiestowie, ten tęskni nieustannie za jego ożywczym powietrzem, za jego czarującym krajobrazem, za jego zdumiewającymi widokami, za jego szumiącymi zdrojami, za jego cichym ustroniem, którym się spokój duszy hartuje do zwycięskiej walki wszelkimi moralnymi fizycznymi cierpieniami, jakie nasze wnętrza nurtują, od których, aby się uwolnić szumnym zgiełku zagranicznych zdrojowisk.

Już w 1857 roku w Żegiestowie funkcjonowało pięć budynków z przeznaczeniem dla kuracjuszy, które w 1877 roku zamieniono na Dom Zdrojowy. W uzdrowisku Żegiestów wybudowano również pierwszy deptak. W miejscowości ulokowano również łaźnie mineralne oraz willę Potok – podaje Krzysztof Płowiec. Medweccy nieustannie rozwijali perłę w koronie Doliny Popradu, budując kolejne wille, takie jak Alojzówkę, Popielatą czy Karolówkę. Co istotne, po uruchomieniu zakładu Ignacy Medwecki rozpoczął proces butelkowania wody, którą wysyłał do innych miast Galicji, początkowo spławiając skrzynie rzeką Poprad.

Złoty okres uzdrowiska Żegiestów to druga połowa XIX wieku. W 1883 roku Ignacy Medwecki powierzył prowadzenie zakładu synowi, Karolowi, który kontynuował jego dalszy rozwój wraz z wujem Alojzym. Powstają tam kolejne wille i obiekty. Prawdziwą ekspansję umożliwia jednak wybudowanie linii kolejowej z Tarnowa do Muszyny, którą oficjalnie otwarto w 1876 roku, w 46. rocznicę urodzin cesarza Franciszka Józefa I. Co ciekawe, w trakcie budowy tamtejszego tunelu kolejowego doszło do katastrofy budowlanej, w której zginęło ponad 100 robotników. Wówczas w uzdrowisku powstają także nowoczesne jak na tamte czasy łazienki mineralne, wyposażone w system Schwartza.

W kolejnych latach uzdrowisko przeżywało rozkwit, który częściowo zniweczył wybuch I wojny światowej. Prawdziwą sławę uzdrowisku Żegiestów-Zdrój przyniosło dwudziestolecie międzywojenne. Miejscowość odwiedzali wówczas prominentni goście, a samo uzdrowisko uchodziło za luksusowe. W 1929 roku ukończono budowę Domu Zdrojowego w Żegiestowie projektu dr Adolfa Szyszko-Bohusza. Znany krakowski adwokat dr Adolf Urban wybudował tam również luksusowy pensjonat  Warszawianka – pisze Krzysztof Płowiec. Wille i obiekty budowali tam również m.in. poseł na Sejm II RP Jan Chojnicki-Dzieduszycki czy były prezydent Lwowa Jan Brzozowski. Jak czytamy, w 1934 roku w uzdrowisku gościło blisko 4 tys. osób. W 1937 roku w Żegiestowie wybudowano cieszące się sławą do dzisiaj sanatorium Wiktor.

Tak zaczął się upadek Żegiestowa. Wymarłe uzdrowisko w Małopolsce

Dlaczego uzdrowisko Żegiestów upadło? Na tak postawione pytanie z pewnością można udzielić wielu odpowiedzi. Kluczowe jednak wydaje się nadejście II wojny światowej, która spustoszyła odrodzoną II Rzeczpospolitą. Po agresji Niemiec na Polskę zaprzestano działalności uzdrowiskowej na okres 10 lat. Jak pisze Krzysztof Płowiec, rozpoczął się wówczas okres grabieży i dewastacji. Część budynków przemianowano na użytek niemiecki, lokując w nich m.in. szpital wojskowy, szkołę policyjną, ośrodek szkoleniowy młodzieży zrzeszonej w Hitlerjugend czy szkołę partyjną. Czas okupacji odcisnął na Żegiestowie ogromne piętno, doprowadzając do upadku małopolskiego uzdrowiska. Po zakończeniu wojennej pożogi próbowano wznowić uzdrowiskową działalność, jednak na przeszkodzie stanęła władza ludowa, która nie pozwoliła na jego odbudowę w pierwotnej formie. W publikacji „Dolina Popradu. Uzdrowisko Żegiestów-Zdrój” czytamy, że w domu wczasowym Wiktor tuż po wojnie uruchomiono dom dziecka przeznaczony dla sierot powstania warszawskiego. Większość budynków, które mogłyby znów stanowić siłę uzdrowiska w swoje posiadanie przejęły władze partyjne. W 1950 roku wznowiono działalność uzdrowiskową na państwowych zasadach, jednak Żegiestów nigdy nie powrócił już do czasów swojej świetności, choć jeszcze w latach 90. pojawiły się na to nadzieje po tym, jak w rejon Doliny Popradu zaczęli przyjeżdżać kolejni turyści.

Szybko jednak na popularności zyskiwały inne uzdrowiska, takie jak Krynica, Szczawnica czy Muszyna, wypierając tym samym swojego mniejszego i zapomnianego już wówczas sąsiada.

Małopolskie uzdrowisko wróci do czasów świetności?

Upadek Żegiestowa jako uzdrowiska jest widoczny do dnia dzisiejszego. Pamiątką po latach świetności są często zniszczone i niemal zrujnowane budynki. Miejscowość cieszy się jedynie okresową popularnością, głównie w sezonie letnim, jednak z pewnością nie możemy mówić o tłumach gości. To może się jednak zmienić. Dlaczego? W Żegiestowie czynione są kolejne inwestycje, mające przywrócić małopolskiemu uzdrowisku dawny blask. Za działaniami tymi stoją bracia Józef i Stanisław Cechini, którzy przez ostatnie lata remontowali Dom Zdrojowy w Żegiestowie-Zdroju. Jak podaje uzdrowisko, prace te ruszyły w 2015 roku. To miejsce, podobnie jak przed laty ma stać się centrum uzdrowiska. Obiekt (jako Nowy Dom Zdrojowy) pierwotnie wzniesiono w 1929 roku według projektu architekta Adolfa Szyszko-Bohusza. Z czasem, wraz z upadkiem Żegiestowa budynek popadał w coraz większą ruinę. Szczególnie dotknęły go czasy okupacji niemieckiej, kiedy został częściowo zniszczony. Po wielu latach starań budynek ostatecznie odnowiono. Niebawem ma być gotowy na przyjęcie pierwszych gości. Do ich dyspozycji oddane będą wyremontowane pokoje, basen, obszerny parking oraz najważniejsze, czyli urządzenia w części zabiegowej. Zgodnie z planem mają być tam przeprowadzane najskuteczniejsze metody leczenia – balneoterapia, fizykoterapia, hydroterapia, kinezyterapia, krioterapia i rehabilitacja ruchowa.

Innym, wyjątkowym miejscem uzdrowiska jest wspomniane już sanatorium Wiktor, którym również zarządza rodzina Cechinich. Obiekt przyjmuje gości od wielu lat, będąc umiejscowionym w wyjątkowo pięknych okolicznościach przyrody, tj. u podstawy Łopaty Polskiej. Właśnie wzdłuż biegnącego tam Popradu znajduje się skalista plaża, która w latach międzywojennych była symbolem Żegiestowa.

Dawny blask odzyskała również słynna Pijalnia w Żegiestowie-Zdroju, wybudowana w 1945 roku. To właśnie tam serwowana jest woda „Anna”, będąca pierwszym ujętym źródłem w Żegiestowie. Eksploatuje się ją od 178 lat (1846). Obiekt po wielu latach starań odrestaurowano w 2022 roku. Znajduje się ona w jarze, w odległości około 350 metrów od Domu Zdrojowego. Odwiedzający mogą obserwować zabudowane źródło wody, wydobywające się spod skał. Goście oprócz wody mineralnej mogą nabyć tam również liczne pamiątki. Spacerując po Żegiestowie rozmawialiśmy również z mieszkańcami, którzy jasno dali do zrozumienia, że liczny powrót kuracjuszy z pewnością znów przyczyniłby się do rozwoju miejscowości.

Żegiestów-Zdrój to jednak nie tylko tamtejsze inwestycje. Atutem miejscowości jest również jej lokalizacja. Z Żegiestowa stosunkowo szybko dotrzemy do pobliskich miejscowości, które są rajem dla narciarzy. Mowa o Krynicy-Zdroju, Szczawniku, Piwnicznej czy Tyliczu. Uzdrowisko Żegiestów oferuje wiele zwłaszcza w sezonie letnim. Można korzystać tam z licznych tras i szlaków górskich, spływów kajakowych i pontonowych Doliną Popradu, a także ciągnących się wzdłuż granicy tras rowerowych.

Do ożywienia uzdrowiska Żegiestów chce przyczynić się również gmina Muszyna. Podczas V sesji Rady Miasta, która odbyła się 28 listopada 2024 roku burmistrz Muszyny Jan Golba informował o planach odbudowy kultowej kamiennej plaży w Żegiestowie, która przed wojną cieszyła się ogromną popularnością. Opracowano dokumentację projektową. Celem inwestycji jest odbudowanie tego miejsca wraz z budową traktu spacerowego w centrum Żegiestowa z częścią uzdrowiskową ulokowaną na Łopacie Polskiej. Zdjęcie przedwojennej plaży w Żegiestowie można zobaczyć poniżej.

Nowe-stare uzdrowisko. Taki będzie Żegiestów-Zdrój

W Żegiestowie-Zdroju dzieje się wiele, głównie za sprawą braci Cechini – jedyni właściciele udziałów w spółce Żegiestów-Zdrój. Stawiają oni na ogólny, długofalowy projekt rozwoju Żegiestowa po nowemu. Docelowo najważniejszymi obiektami w centrum uzdrowiska Żegiestów mają być m.in. odrestaurowane hotele na bazie istniejących obiektów (czterogwiazdkowa Karolówka i trzygwiazdkowa Żegotka), Centrum Informacji Turystycznej i Centrum Konferencyjne, pasaż handlowy wraz z Krytym Deptakiem Zdrojowym, odrestaurowane m.in. stara piekarnia czy młyn, a także infrastruktura uzupełniająca w postaci wspomnianej już kamiennej plaży, ścieżek zdrojowych czy parkingu wielopoziomowego.

Zgodnie z założeniami projektu pierzeję zachodnią uzdrowiska mają stanowić m.in. Dom Seniora Zamek, Dom Seniora Bristol, Szpital Uzdrowiskowy Belvedere, hotele Sanato i Warszawianka wraz z promenadami spacerowymi. Z kolei pierzeja wschodnia zamieni się w m.in. kompleks hotelowy Biały Orzeł i Prometeusz, hotel Rezydent, a także hotele Światowid i Continental.

Jednym z najważniejszych celów tego projektu inwestycyjnego jest nie tylko odtworzenie dawnej świetności i pozycji Żegiestowa-Zdroju na mapie polskich uzdrowisk oraz utrzymanie jego niepowtarzalnego i oryginalnego charakteru, ale przede wszystkim zbudowanie pięknego i nowoczesnego „miasteczka w miasteczku” o charakterze rekreacyjnym, uzdrowiskowym, leczniczym, wypoczynkowym i biznesowym. Miasteczka na miarę współczesnych standardów, które w swojej strukturze inwestycyjnej będzie stanowiło trwałą i efektywną bazę pod przyszłą rentowną działalność gospodarczą w wielu pokrewnych dziedzinach, związanych z branżą hotelarską – czytamy w memorandum inwestycyjnym.

Małopolska. Uzdrowisko Żegiestów. Co warto zobaczyć?

Wybierając się do Żegiestowa nie można ominąć pewnych, wartych odwiedzenia miejsc. Oprócz wymienianej już pijalni „Anna”, Domu Zdrojowego i Łopaty Polskiej warto wskazać również na inne atrakcje turystyczne Żegiestowa-Zdroju. Jednym z takich miejsc jest kościół św. Kingi. Uzdrowisko podaje, że powstał on po wielu latach starań, w 1908 roku. Świątynia charakteryzuje się stylem neogotyckim. Jest niewielka, początkowo przygotowana z myślą o pomieszczeniu około 200 osób. W latach 70. XX wieku obiekt rozbudowano. Inną, wartą odwiedzenia świątynią jest cerkiew św. Michała Archanioła, wzniesiona w latach 1917-1925, wpisana do rejestru zabytków w 2011 roku. Po 1947 roku budynek przejęła w użytkowanie rzymskokatolicka Parafia św. Anny. Przyczyniło się do tego wysiedlenie zamieszkujących Żegiestów Łemków, którego dokonano w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku.

W Żegiestowie warto również zobaczyć wspominany już w tekście tunel kolejowy. Miejsce to będące świadkiem tragicznych wydarzeń do dziś owiane jest tajemnicą. Uzdrowisko wskazuje również na słynny kamień Wandy, znajdujący się na wysokości wylotu tunelu kolejowego.

Współczesna historia kamienia sięga okresu międzywojennego. W latach 30. do kurortu przybyła z grupą teatralną znana z talentu i niezwykłej urody wybitna aktorka Wanda Siemaszkowa, doskonała przede wszystkim w rolach z repertuaru modernistycznego. Trudno się zatem dziwić, że miała wielkie grono wielbicieli. Jeden z nich, młody rzeźbiarz, jeździł za nią po całym kraju. Przybył więc też do Żegiestowa-Zdroju, pragnąc zwrócić na siebie uwagę aktorki. Pani Wanda nie była zainteresowana względami nieznanego nikomu artysty. Wielce zawiedziony rzeźbiarz, spacerując ścieżkami po okolicznych lasach, znalazł wspomnianą skalę i znajdujący się u jej stóp duży kamień. Chcąc wyrazić swoje uczucia, wyrzeźbił napis „Wando kocham”. Niestety nie znamy nazwiska tego rzeźbiarza, ale zapewne nie spodziewał się, że po długich latach jego dzieło będzie atrakcją turystyczną Żegiestowa-Zdroju – podaje uzdrowisko.

Jak dojechać do Żegiestowa-Zdroju?

Miejscowość Żegiestów położona jest w powiecie nowosądeckim. Dojazd zapewnia droga wojewódzka 971. Mimo wszystko najlepiej wybrać się tam samochodem, gdyż od Żegiestowa Muszyna oddalona jest o 10 km, z kolei Krynica i Piwniczna-Zdrój o 20 km. Najbliższe sklepy spożywcze również znajdują się w odległości kilku kilometrów od obiektów uzdrowiskowych. Z Krakowa do Żegiestowa dotrzemy „Busem do uzdrowiska”, który odjeżdża ze stolicy Małopolski codziennie o godz. 13:00. Do Żegiestowa z pobliskich miejscowości dotrzemy autobusami i busami prywatnych przewoźników. Obecnie realizuje się połączenia na trasie Piwniczna-Zdrój – Muszyna -Krynica-Zdrój. W przypadku podróży z dalszych części kraju warto dojechać do Krynicy-Zdroju (pociągiem lub autobusem), skąd można przesiąść się do komunikacji lokalnej, kursującej pomiędzy uzdrowiskami.