Będzie nowy podział administracyjny Polski? Reforma zacznie się w Małopolsce

Nowa reforma administracyjna Polski. Komu potrzebny jest nowy podział województw?

W 1999 roku weszła w życie reforma administracyjna ustanawiająca 16 nowych województw. W latach 1975-1998 było w naszym kraju 49 województw. Propozycję nowej reformy administracyjnej przedstawił dr Łukasz Zaborowski z Instytutu Sobieskiego w raporcie „Korekta Układu Województw – Ku Równowadze Rozwoju”. Ekspert w dziedzinie transportu i rozwoju regionalnego opracował cztery warianty alternatywnego podziału terytorialnego. Wyglądają one następująco:

• Wariant I „minimalny” (16 województw) jest powściągliwą korektą obecnego stanu rzeczy. Województwo małopolskie pozostaje na mapie, a jego stolicą jest Kraków. Jednak część Małopolski zostaje w tym wariancie przyłączona do nowego województwa przemysko-tarnowskiego (podkarpackiego), posiadającego dwie stolice – Rzeszów i Tarnów. Co ciekawe, na mapie pojawia się też województwo śląsko-małopolskie.
• Wariant II „umiarkowany” (20 województw) przewiduje uzupełnienie układu o brakujące województwa – w świetle standardów obecnego podziału. Małopolska zostaje podzielona na województwo krakowskie (stolica: Kraków) oraz sądecko-tarnowskie (stolice: Nowy Sącz i Tarnów). W tym wariancie mamy również województwa: śląsko-małopolskie oraz cieszyńsko-krakowskie.
• Wariant III „równoważący” (22 województwa) proponuje ograniczenie województw ośrodków metropolitalnych. Małopolska dzieli się na województwo krakowskie (stolica: Kraków) oraz południowomałopolskie (stolice: Nowy Sącz i Tarnów). Na mapie mamy również województwo cieszyńsko-krakowskie.
• Wariant IV „makroregionalny” (12 województw) to powrót do koncepcji dużych województw, opartych o wielkoskalowe układy osadnicze, przede wszystkim ośrodki metropolitalne. Dochodzi w tym przypadku do rozszerzenia województwa małopolskiego o obszar Bielska-Białej. W ten sposób powstałoby województwo cieszyńsko-krakowskie z siedzibą władz w Bielsku-Białej i w Nowym Sączu oraz ośrodkiem metropolitalnym w Krakowie. Jednak od Małopolski oddzieliłby się Tarnów, który wraz z Przemyślem utworzyłby województwo przemysko-tarnowskie (podkarpackie). Oba miasta byłyby jego stolicami, a ośrodkiem metropolitalnym zostałby Rzeszów.

Do raportu Instytutu Sobieskiego wróciła Izba Przemysłowo-Handlowa w Tarnowie, która wraz z PTG Sokół-Świat Pracy oraz Ruchem Miejskim „Wojewódzki Radom” zorganizowała spotkanie pod tytułem „Rozmowy międzymiastowe: Czy potrzebujemy nowych województw”. Dyskusja miała miejsce 21 stycznia 2025 roku w Tarnowskim Centrum Dialogu. Wzięli w niej udział działacze społeczni oraz przedstawiciele ruchów miejskich z kilku największych byłych miast wojewódzkich z z Tarnowa, Częstochowy, Radomia, Bielska-Białej i Kalisza.

– W Polsce od dobrych kilku lat toczy się dyskusja, że ostatnia reforma administracyjna była ponad 25 lat temu, więc najwyższy czas, żeby się jej przyjrzeć i ewentualnie skorygować. Takim mocnym bodźcem do dyskusji był raport Instytutu Sobieskiego, w którym pojawiła się propozycja korekty na mapie województw. Zostaną jeszcze opublikowane dwa takie raporty, które będą dotyczyły podziału powiatów i gmin. Raport o województwach mocno tę dyskusję rozgrzał. Chodzi w nim nie tyle o zaproponowanie nowych województwo, ile o metodologię ich wyznaczania. Jest to, jak mówi dr Łukasz Zaborowski, ważniejsze niż same nowe województwa, bo jak mamy metodologię, to wiemy, jaką funkcję powinny takie województwa pełnić, więc wtedy możemy sensowniej te jednostki wybrać – powiedział w rozmowie z Radiem ESKA Ryszard Nejman, dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Tarnowie.

Ryszard Nejman odniósł się również do odłączenia Tarnowa od Małopolski. Przypomnijmy, że Izba Przemysłowo-Handlowa w Tarnowie zaproponowała, aby regiony: tarnowski, nowosądecki oraz nowotarski były uwzględniane w specjalnym programie pomocowym, dedykowanym Polsce Wschodniej. Takie rozwiązanie mogłoby doprowadzić do nowego podziału Małopolski, gdyż zarówno region tarnowski, jak i regiony nowosądecki i nowotarski nie zaliczają się pod względem geograficznym do Polski Wschodniej.

– W propozycjach Instytutu Sobieskiego Tarnów jest miastem wojewódzkim w każdym z wariantów, więc tym bardziej byśmy zyskali. Jak pokazuje praktyka bardziej opłaca się być miastem wojewódzkim w słabszym ekonomicznie regionie, jak np. Rzeszów czy Kielce, niż być miastem powiatowym w silnym ekonomicznie regionie Bielsko-Biała jest jedynym byłym miastem wojewódzkim, które się dobrze rozwija, ale w opinii zaproszonych na spotkanie przedstawicieli ruchów społecznych z tego regionu, tempo tego rozwoju znacznie zwolniło po włączeniu miasta do województwa śląskiego – przyznaje Ryszard Nejman.

– Warto łączyć siły, działać wspólnie, zwłaszcza, że w tych miastach są zaangażowane różne osoby z dużą wiedzą, dużym doświadczeniem. Są też aktywni politycy, a słyszeliśmy w ostatnich dniach podczas konferencji w Łodzi, jak minister spraw wewnętrznych, mówił o tym, że obecny rząd również dostrzega problem. Minęło 25 lat, powody, dla których stworzono taki a nie inny podział, trochę się zmieniły. Coraz bardziej stajemy się płatnikiem netto w Unii Europejskiej, a coraz mniej beneficjentem więc pora usiąść i zastanowić się nad podziałem administracyjnym w Polsce – dodaje dyrektor Izby Przemysłowo-Handlowej w Tarnowie.

Tak na przestrzeni dziejów zmieniały się granice Małopolski. Województwo było kiedyś większe [GALERIA]