Jędrzejów - świętokrzyskie miasto z małopolskim rodowodem. Kiedy powstało?
Jędrzejów to miasto położone w województwie świętokrzyskim, w dawnej ziemi krakowskiej, stanowiącej część historycznej Małopolski. Od Krakowa dzieli go około 78 kilometrów, od Kielc - stolicy regionu - 38. Przez miejscowość płyną dwie małe rzeki - Jesionka i Brzeźnica. Ta druga nazwa była również nazwą osady, która istniała na terenie dzisiejszego Jędrzejowa pomiędzy VII a XII w. Ludzie zamieszkiwali te ziemie jednak już znacznie wcześniej, bo w starożytności, czego dowodem są m.in. odnalezione w pobliskiej wsi monety z podobizną cesarza Dioklecjana, co świadczy o prowadzeniu handlu z mieszkańcami Imperium Rzymskiego.
Nazwa "Brzeźnica" po raz pierwszy pojawia się w dokumencie fundacyjnym klasztoru cysterskiego z 1153 r. Za fundacją stali bracia z rodu Gryfitów - Janik, arcybiskup gnieźnieński i Klemens, palatyn krakowski. Była to pierwsza siedziba cystersów w Polsce, założona w 1140 r. jako 21. filia opactwa Morimond z francuskiej Szampanii. Opactwo (archiopactwo) funkcjonuje w Jędrzejowie do dziś, a tamtejszy zespół kościelno-klasztorny jest jednym z najważniejszych zabytków w mieście.
Nazwa "Jędrzejów" wyparła "Brzeźnicę" jeszcze w XII w. Tradycyjnie przyjmuje się, że pochodzi od imienia przybyłego z Francji mnicha Jędrzeja, właściwie brata Bernarda z Clairvaux, czyli łacińskiego Andreovia. Po raz pierwszy określenia "Andrzeiow", "Andreiow" i "Andreow" pojawiają się w dokumencie z 1167 r. Ponad 100 lat później - 16 lutego 1271 r. - książe Bolesław Wstydliwy nadał zamieszkiwanej wówczas przez ponad 3 tysiące osób osadzie prawa miejskie. Współcześnie populacja "Miasta Zegarów" wynosi około 15 tysięcy.
Jędrzejów - "Miasto zegarów". Jakie atrakcje oferuje turystom?
Określenie "Miasto zegarów" pojawiło się w kontekście Jędrzejowa całkiem niedawno. Nawiązuje bowiem do założonego w 1962 r. Muzeum im. Przypkowskich, w którego zbiorach znajdują się głównie zegary słoneczne i przybory astronomiczne. Można tam również zobaczyć eksponaty innego rodzaju m.in. zegary wodne, klepsydry czy świece zegarowe. Najstarsze pochodzą jeszcze z XVI w. Tę imponującą kolekcję zgromadził lekarz z Jędrzejowa Feliks Przypkowski, a rozbudował jego syn Tadeusz. Ich potomkowie przekazali zbiory miastu, jednocześnie zachowując wpływ na kształt powstałej dzięki temu instytucji, która obecnie jest jedną z głównych atrakcji Jędrzejowa i prawdziwym fenomenem. Zajmuje bowiem trzecie miejsce na świecie pod względem liczebności i wartości zegarów słonecznych, po Adler Planetarium w amerykańskim Chicago i Science Museum w brytyjskim Oxfordzie.
Jędrzejów słynie także z „Ciuchci-Express Ponidzie”. To właśnie z "Miasta zegarów" startuje Świętokrzyska Kolej Dojazdowa, czyli wąskotorowa linia kolejowa, której trasa prowadzi przez malownicze rozlewisko rzeki Nidy. Co roku w miesiącach wakacyjnych turyści oblegają zabytkowy, ciągnięty przez lokomotywę parową tabor, a podczas wycieczki czekają na nich nie tylko piękne widoki, ale także organizowane dla pasażerów ognisko.
Największą atrakcją Jędrzejowa jest oczywiście najstarsze opactwo cysterskie na ziemiach polskich. Należący do niego zabytkowy kościół pod wezwaniem bł. Wincentego Kadłubka jest przykładem budowli późnoromańskiej z przekształceniami gotyckimi i barokowymi. W jego zachodnim murze znajduje się fragment pochodzący sprzed 1140 r. Miejscami szczególnie często odwiedzanymi przez pątników są: trumienka z relikwiami patrona (który jest także patronem całego miasta) oraz unikatowe w skali europejskiej organy z połowy XVIII w. Na terenie opactwa można też zobaczyć najstarszy zachowany nagrobek rycerski w Polsce - płytę nagrobną kasztelana krakowskiego Pakosława z Mstyczowa.
Jędrzejów może pochwalić się także własnym browarem. Co ciekawe, jego historia jest ściśle związana z cystersami. To bowiem zakonnicy na przełomie XVIII i XIX w. zatrudnili pierwszych piwowarów. Duży zakład browaru przemysłowego powstał nieco później, bo w 1906 r., następnie dobudowano do niego słodownię, która w latach 30. okazała się być jedną z największych w Europie. Po II wojnie światowej browar upaństwowiono, następnie wrócił w prywatne ręce i dziś jest własnością polskiej firmy Van Pur S.A.
Jak wygląda Jędrzejów i jakie atrakcje oferuje to kiedyś małopolskie, a dziś świętokrzyskie miasto, dowiecie się zaglądając do naszej galerii.
