Bydlin jest jedną z najpiękniejszych wsi w Małopolsce. Zamek przekształcono tam w kościół
Bydlin to wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie olkuskim, w gminie Klucze, której dzieje sięgają głębokiego średniowiecza. Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi już z 1120 roku. W 1388 roku wieś była własnością rycerza Niemierzy herbu Strzała, znanego w dokumentach jako Nemerze de Bidlin. Kluczowym momentem w historii miejscowości było nadanie jej praw miejskich, co nastąpiło przed 1404 rokiem. Bydlin funkcjonował jako miasto przez ponad sto lat, jednak po roku 1530, w nieznanych okolicznościach, utracił ten status. W 1595 roku, już jako wieś, należał do powiatu proszowskiego w województwie krakowskim i był własnością wojewody krakowskiego Mikołaja Firleja.
Centralnym punktem historii Bydlina jest zamek, o którym pierwsze źródła wspominają w 1400 roku. Pierwotnie była to potężna, trzykondygnacyjna budowla obronna, otoczona wałami, a później murem. Na przestrzeni wieków zamek przechodził niezwykłe transformacje. Ród Bonerów przebudował go na kościół katolicki. Następnie, w latach 1570-1571, Jan Firlej, będący zwolennikiem reformacji, zamienił budowlę w zbór braci polskich. Jego syn, Mikołaj Firlej, w 1594 roku przywrócił zamkowi funkcję sakralną, nadając mu wezwanie Świętego Krzyża.
Kres świetności budowli przyniósł potop szwedzki. W 1655 roku zamek został spalony przez Szwedów. Mimo że odbudowano go 80 lat później, w XVIII wieku był wielokrotnie niszczony i grabiony. Pod koniec stulecia został ostatecznie opuszczony i popadł w ruinę.
