Tak uczczono 82. rocznicę likwidacji krakowskiego getta. Przez miasto przeszedł Marsz Pamięci [ZDJĘCIA]

82. rocznica likwidacji krakowskiego getta. Zorganizowano kolejny Marsz Pamięci

W niedzielę, 9 marca przez Kraków po raz kolejny przeszedł Marsz Pamięci. Przed rozpoczęciem podchodu do uczestników przemówił m.in. Janusz Makuch, szef Festiwalu Kultury Żydowskiej, organizatora wydarzenia. „W tym miejscu najważniejsze jest, że jesteśmy, a nie to skąd jesteśmy” - podkreślił. Makuch przypomniał też, że uczestnicy marszu spotykają się na nim od 1981 roku. „Dziś marsz jest w bardzo szczególnych okolicznościach, to jest 82. rocznica likwidacji krakowskiego getta, ale muszę i chcę wspomnieć też o tym, że jest to też 520 dzień wojny rozpętanej przez Hamas, 520 dzień przetrzymywania zakładników w piekle Gazy” - zaznaczył szef FKŻ.

- To ma znaczenie, kiedy myślimy o upamiętnieniu naszych krakowskich Żydów, ich śmierci, bo śmierć jest wciąż nieustannie obecna w historii żydowskiej - podkreślił Makuch.

Organizatorzy przypomnieli, że jest to pierwszy marsz, w którym nie uczestniczy zmarły w listopadzie zeszłego roku Tadeusz Jakubowicz, ocalały z Holokaustu, wieloletni przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie, świadek tamtych wydarzeń. Jego wspomnienia podczas niedzielnej uroczystości odczytała córka Helena Jakubowicz.

- Każdego roku w rocznicę likwidacji krakowskiego getta byłam tutaj razem ze swoim tatą Tadeuszem Jakubowiczem. To bardzo trudny dla mnie moment, bo po raz pierwszy jestem tu bez niego (…), ale rocznica likwidacji krakowskiego getta, to był dla niego czas szczególny - wskazała obecna przewodnicząca Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.

Podczas uroczystości na Placu Bohaterów Getta, na którym w marcu 1943 r. Niemcy urządzili selekcję mieszkańców likwidowanego getta, uczestnicy Marszu Pamięci zmówili modlitwę za zmarłych i złożyli kwiaty pod tablicą pamiątkową. Następnie zgromadzeni wyruszyli spod "Apteki pod Orłem" należącej podczas okupacji do Tadeusza Pankiewicza, który był jedynym Polakiem mieszkającym w getcie, dostarczał Żydom żywność, leki i pomagał im w ucieczce poza mury. Potem pochód przeszedł trasą, którą pokonali w swoim ostatnim marszu krakowscy Żydzi: ulicami Na Zjeździe, Limanowskiego, Wielicką, Jerozolimską.

Uczestnicy Marszu Pamięci zatrzymali się przy zachowanym fragmencie muru getta na ul. Lwowskiej, aby na końcu dotrzeć do pomnika upamiętniającego Żydów pomordowanych w obozie w Płaszowie. Tam odmówili Kadisz i Psalm, zapalili znicze, złożyli kamienie i kwiaty. Po zakończeniu uroczystości Muzeum KL Plaszow umożliwiło bezpłatne zwiedzanie terenu byłego obozu i poznanie jego historii przedstawionej na planszach wystawy plenerowej „KL Plaszow. Miejsce po, miejsce bez”.

Getto w Krakowie w czasie II WŚ. Likwidacja i przesiedlenie Żydów do obozu w Płaszowie

Przed wojną społeczność żydowska stanowiła jedną czwartą mieszkańców Krakowa. Niemcy utworzyli tam getto w marcu 1941 r. Mieszkało w nim blisko 17 tys. żydowskich obywateli Krakowa. Krakowskie getto było jednym z pięciu największych w Generalnym Gubernatorstwie. Pod koniec tego samego roku zamknięto w getcie kolejnych kilka tysięcy Żydów z okolicznych miast i miasteczek. W ciągu 1942 r. zorganizowano w getcie kilka akcji wysiedleńczych, podczas których większość mieszkańców getta wywieziona została głównie do obozu zagłady w Bełżcu.

Ostateczna akcja likwidacyjna getta ruszyła 13 i 14 marca 1943 r. Z 8 tys. mieszkańców getta kilka tysięcy zostało przesiedlonych do obozu koncentracyjnego w Płaszowie, ok. dwóch tysięcy zostało zamordowanych na Umschlagplatz getta - dzisiejszym Placu Bohaterów Getta, pozostali trafili do Auschwitz-Birkenau.

Z krakowskiego getta uratowali się m.in. Roman Polański, Ryszard Horowitz z siostrą, Roma Ligocka, Stella Mueller i Miriam Akavia. Obecnie na Placu Bohaterów Getta stoi 70 różnej wielkości krzeseł-rzeźb z metalu, upamiętniających ofiary Holokaustu. Metalowe krzesła-pomniki nawiązują do porzuconych mebli, zalegających plac podczas likwidacji getta. Pisał o tym Tadeusz Pankiewicz w swojej książce "Apteka w getcie krakowskim". W samej aptece znajduje się muzeum - oddział Muzeum Krakowa. Pieniądze na jego modernizację przekazali m.in. Roman Polański oraz Steven Spielberg.

Obóz w Płaszowie istniał w latach 1943-45, początkowo jako obóz pracy przymusowej, potem jako obóz koncentracyjny. Był miejscem eksterminacji Żydów i Romów, okresowo przebywali tam także Polacy i przedstawiciele innych narodowości. Martyrologia więźniów Płaszowa była tematem filmu Stevena Spielberga "Lista Schindlera".

Marsz Pamięci w 82. rocznicę likwidacji getta. Kraków, 9 marca 2025 r.