Hotel „Palace” w Zakopanem. Nazywano go „Katownią Podhala”
Hotel „Palace” to niepozornie wyglądający budynek zlokalizowany w Zakopanem przy ul. Chałubińskiego 7. Konstrukcja powstała w 1930 roku, a jej pierwszym właścicielem był Włodzimierz Schneider. Już kilka lat później hotel „Palace” wzbudzał przerażenie u wszystkich mieszkańców Podhala, kiedy w pierwszych dniach wojny 1939 roku przemianowano go na komisariat Gestapo. Jak podają Alfons Filar i Michał Leyko, więźniów przetrzymywano w sześciu piwnicach, zaś na parterze utworzono salę przesłuchań. Hotel „Palace” ze względu na okrutne tortury i morderstwa okupantów zyskał przydomek „Katowni Podhala”. Do gestapowskiego więzienia w hotelu „Palace”, według licznych szacunków trafiło kilka tysięcy osób. W publikacji „Palace. Katownia Podhala. Tajemnice lochów gestapowskiej placówki w Zakopanem” czytamy, iż na miejscu mogło zostać zamordowanych ponad 250 osób. W więzieniu przetrzymywano m.in. słynnego olimpijczyka i Kuriera Tatrzańskiego Stanisława Marusarza, jego siostrę Helenę, narciarza Bronisława Czecha, Franciszka Gajowniczka czy Wincentego Galicę, który wspominał swoje przesłuchanie w „Katowni Podhala”.
Najpierw otrzymałem kilka silnych uderzeń pięścią od Benewitza… Nastąpiło potem kilka uderzeń gumą w pośladki… Związano mi ręce z tyłu i kazano wejść na krzesło stojące obok drzwi, drugi koniec sznura gestapowiec przerzucił przez drzwi i przywiązał do klamki. Wyrwano krzesło spod nóg, zawisłem na przegubach rąk. Szarpnięcie było bardzo bolesne. Na biurku ustawiono budzik, abym mógł obserwować posuwające się wskazówki. Blaude powiedział, że będę wisiał pięć minut – czytamy we wspomnianej powyżej publikacji autorstwa Alfonsa Filara i Michała Leyko.
Autorzy informują także, że obsada placówki Gestapo w Zakopanem liczyła 32, a potem 80 funkcjonariuszy. Do 1943 roku rolę komendanta więzienia Gestapo w hotelu „Palace” w Zakopanem pełnił Robert Weißmann, którego zastąpił później Richard Arno Sehmisch. W 1965 roku za zbrodnie wojenne Weißmann usłyszał wyrok siedmiu lat więzienia. Sehmischa skazano na 4,5 roku pozbawienia wolności. W 1946 roku w hotelu „Palace” odbył się proces przywódców Goralenvolk, a w latach 1948-1949 w budynku mieściło się sanatorium przeciwgruźlicze. Później działało tam Muzeum Walki i Męczeństwa „Palace”, będące filią Muzeum Tatrzańskiego.
Muzeum II wojny światowej na Podhalu. Otwarcie placówki w hotelu „Palace”
8 marca w Zakopanem zostanie otwarte muzeum poświęcone II wojnie światowej na Podhalu, mieszczące się w dawnej siedzibie gestapo, willi Palace. Budynek został odkupiony z prywatnych rąk przez miasto dzięki dotacji rządowej. Placówkę tworzy Muzeum Tatrzańskie. W monumentalnym, pięciokondygnacyjnym budynku zostały przywrócone wszystkie historyczne ściany. Odremontowano stolarkę okienną, drzwi oraz schody według pierwotnych wzorców. Do wyglądy sprzed 80 lat wróciło także samo otoczenie budynku.
Willa Palace przez wiele lat niszczała i była przebudowywana. Po wojnie tylko garstka ludzi, w tym byli więźniowie, walczyli o to, żeby ten obiekt stał się miejscem pamięci męczeństwa, muzeum – symbolem. Tymczasem mieścił się tu pensjonat, sanatorium, szkoła i żłobek. Staraniem Stowarzyszenia Muzeum Walki i Męczeństwa Palace – Katownia Podhala, udało się zachować dwie więzienne cele, w których przechowano pamiątki z czasu okupacji i pamięć o tym miejscu.
Staraniem Muzeum Tatrzańskiego i władz Zakopanego budynek został odkupiony od prywatnego właściciela w 2017 r. za kwotę 11, 5 mln zł. Z rezerwy budżetu państwa przeznaczono na ten cel niemal 9 mln zł. Koszt renowacji budynku i utworzenia w nim nowego muzeum to około 20 mln zł, z czego ponad połowa pochodziła z funduszy unijnych. Przywrócenie budynku do pierwotnej formy zajęło niemal cztery lata.
